... دانلود ...
بخشی از متن مقاله چندمعنايي و روند دستوري‌شدگي حرف اضافه (با) بر اساس تحليل مؤلفه‌اي معني :
پژوهش حاضر پژوهشی بنیادی در حوزه معنیشناسی, در چارچوب تحلیل مؤلفهای معنی, با رویکردی درزمانی است. صورتهای واژگانی و نقشهای معنایی (با) از منابع تاریخی و کتاب های دستور زبان فارسی و نیز فرهنگ هشت جلدی سخن استخراج و تحلیل شدهاند. در این پژوهش معانی (با), روابط این معانی با یکدیگر, مؤلفه معنایی اصلی و روند دستوری شدگی آن بررسی می شود. مسئله دیگر, توجیه روند دستوریشدگی (با) با استناد به چند معنایی آن است. حرف اضافه (با) بازمانده *upka- دوره باستان است. upka- در سنسکریت به معنی (مجاور و نزدیک) بوده است و مؤلفه معنایی (همراهی) را در بر داشته است. در فارسی میانه به abg بدل شده که هم کارکرد حرف اضافه را داشته و هم با افزوده شدن پسوند, اسم abgh به معنی (همراهی) و فعل abgn-/abgnd (همراهی کردن و همراه کردن) ساخته شده است. در این مقاله, چندمعناییِ (با) با توجه به معنی اصلی آن و با تکیه بر الگوی انتقال مفهومی بررسی شده است. پرسشهایی که نگارندگان در پی پاسخ به آنها بودهاند عبارت اند از: معنی و کارکرد اولیه (با) چه بوده است و روند دستوری شدگی آن چگونه و در چند مرحله طی شده است؟ کدام معانی این واژه برگرفته از معنی اولیه آن هستند؟ کدام مؤلفه معنایی معانی گوناگون (با) را به هم پیوند میدهد و سبب ارتباط این معانی با هم شده است؟ بررسیها نشان دادند این حرف اضافه در تحولات زبان فارسی, دو مرحله دستوری شدگی را طی کرده است: نخست اسم به حرف اضافه بدل شده و بر همراهی دلالت کرده و سپس در مرحله بعد کارکردهای دیگری یافته و نقش های معنایی خاستگاه و مفاهیم مشتق از آن را رمزگذاری کرده است. نگارندگان در مجموع, شانزده نقش معنایی برای حرف اضافه (با) شناسایی کردند و نقشهای معنایی را در دو گروه قرار دادهاند: گروه نخست, نقش هایی که حاصل گسترش معنای اولیه آن, یعنی همراهی اند و مفهوم سازی (شخص) را در سطح نخست استعاره های مقوله ای هاینه نشان میدهند. گروه دوم معانی حاصل دستوری شدگی ثانویه (با) هستند و مفهوم سازی (شی ) و (فعالیت/ فرایند) را در استعاره های مقوله ای نشان میدهند.
